MENJELANG KEMERDEKAAN I :
PAS ditubuh kerana Umno tolak usaha kemerdekaan

Oleh Mohd Fadhli Ghani :

Kelahiran PAS dikatakan mempunyai kaitan dengan perjuangan ulama mempertahankan kemerdekaan tanah air dan menuntut kemerdekaan semenjak 1511. Kemuncak pergerakan ulama ini akhirnya membawa kepada penubuhan Hizbul Muslimin pada 14 Mac 1948. Selepas parti Islam ini dilumpuhkan oleh British melalui Ordinan Darurat 1948, sebahagian ulama Hizbul Muslimin menyertai Bahagian Agama Umno.

Menyedari sikap Umno yang terlalu menjaga kepentingan British, tidak peka terhadap aqidah umat Islam, mengamalkan perkara yang diharamkan seperti judi, fun fair dan kaberet serta keengganan Umno memperjuangkan kemerdekaan, maka para ulama mendesak diadakan Persidangan Ulama Se-Malaya di Muar pada Februari 1950.

Selepas persidangan ulama anjuran Umno ini, para ulama bersidang kali kedua di Kuala Lumpur pada 23 Ogos 1951 dan menubuhkan Persatuan Ulama Se-Malaya. Ketika Persatuan Ulama Se-Malaya bersidang tanpa pengaruh Umno di Butterworth pada 24 November 1951, nama persatuan ini ditukar kepada Persatuan Islam Se-Malaya atau PAS.

Lumpuhnya Hizbul Muslimin

Penubuhan PAS yang berlaku pada 23 Ogos 1951 di dalam persidangan ulama yang dianjurkan oleh Umno bukanlah suatu yang aneh.

Pertama, kerana para ulama yang sekian lama berjuang untuk menegakkan kemerdekaan terpaksa memasuki Bahagian Agama Umno sebagai satu-satunya wasilah untuk mereka bergerak selepas lumpuhnya Hizbul Muslimin pada Julai 1948.

Kedua, para ulama telah lama memperkatakan keperluan mereka mempunyai organisasi sendiri yang bebas daripada pengaruh mana-mana pihak termasuk Umno dan hal ini diluahkan oleh Haji Ahmad Fuad melalui tulisannya, “Ulama belum bersatu dan tidak punya persatuan” .

Ketiga, Umno sendiri sengaja membenarkan ulama menubuhkan persatuan yang menjadi sayap Umno sebagai salah satu strategi politiknya, khususnya untuk menarik sokongan orang Melayu kepada Umno.

Maka para ulama yang mempunyai kesedaran terhadap perjuangan kemerdekaan ini telah menggunakan peluang yang dibuka oleh Umno untuk membolehkan mereka menubuhkan persatuan mereka sendiri. Benar kata Almarhum Ustaz Fadzil Mohd Noor, “PAS tidak ditubuhkan oleh Umno, tetapi oleh ahli PAS yang berada dalam Umno!”

Tujuan penubuhan PAS ketika ia ditubuhkan langsung tidak menyebut soal merdeka. PAS menggariskan empat tujuannya iaitu:

i) mewujudkan satu perikatan persaudaraan Islam untuk membentuk suatu tenaga bersama bagi menyelenggarakan segala tuntuan-tuntutan agama Islam dan siasah yang berdasarkan demokrasi.

ii) menumpukan segala ikhtiar dan tenaga bagi menyatukan perlembagaan pentadbiran agama seluruh Malaya.

iii) memelihara dan mempertahankan hak-hak kepentingan dan kehormatan agama dan umat Islam; dan

iv) bekerjasama dengan pertubuhan-pertubuhan siasah yang lain di dalam negeri ini yang dasar dan tujuannya tidak berlawanan dengan ajaran-ajaran agama Islam di dalam mencapai demokrasi, keadilan masyarakat dan peri kemanusiaan.

Kerana itu, para pengkaji membuat kesimpulan PAS bukanlah sebuah parti politik asalnya, tetapi hanyalah sayap ulama Umno iaitu sebuah pertubuhan kebajikan Islam.

Walaupun persoalan menuntut kemerdekaan tidak disebut dalam tujuan PAS, bukan bermakna para ulama yang bergerak dalam PAS tidak mempunyai cita-cita kemerdekaan, bahkan mereka lebih sedar tentang keperluan kemerdekaan tersebut.

Hubungan Umno dengan British

Para ulama sengaja meniadakan perkataan ‘merdeka’ itu kerana Umno sendiri ketika itu masih menolak merdeka. Umno semenjak ditubuhkan pada 1946 tidak pernah membicarakan soal merdeka, sebaliknya Dato’ Onn Jaafar sebagai Ahli Dalam Negeri dalam kabinet Sistem Ahli amat menjaga hubungan Umno dengan British.

Menurut Tan Sri A Samad Idris, Pemuda Umno Kuala Pilah yang dipengaruhi oleh Partai Kebangsaan Melayu Malaya (PKMM) telah mengusulkan supaya slogan “Hidup Melayu” ditukar kepada “Merdeka” dalam persidangan Pemuda Umno pada 1951. Walaupun ia diterima oleh Pemuda Umno, tetapi ditolak oleh Dato’ Onn kerana tidak mahu hubungan Umno dengan British terjejas.

Oleh kerana PAS ditubuhkan oleh persidangan ulama anjuran Umno, berkebetulan pula Haji Ahmad Fuad adalah ‘orang kuat’ Dato’ Onn, maka persoalan kemerdekaan sengaja tidak dibangkitkan dalam menggariskan tujuan penubuhan PAS.

Tujuan tersirat

Adakah ini bermakna PAS ditubuhkan tanpa matlamat merdeka atau apa muslihat sebenar ulama di sebalik penubuhan PAS? Menurut Ustaz Othman Hamzah, salah seorang bekas pemimpin Hizbul Muslimin yang juga pengasas PAS, PAS mempunyai tujuan tersirat ketika ia ditubuhkan.

Pertama,

kerana para ulamak amat bimbang dan kecewa dengan tindakan-tindakan Umno yang menjalankan aktiviti haram seperti judi, fun fair dan kaberet. Ulama yang bersidang di Pokok Sena, Seberang Perai pada awal Ogos 1951 memutuskan bahawa loteri anjuran Umno adalah judi dan haram di sisi Islam. Penubuhan persatuan ulama diharap dapat membendung kegiatan haram ini.

Kedua,

para ulama mempunyai pendirian sekiranya pemimpin Umno terus menolak usaha kemerdekaan dan masih bersekongkol dengan British termasuk menganut fahaman kebangsaan yang terkeluar daripada Islam, maka persatuan ulama ini akan berpisah daripada Umno untuk memperjuangkan sendiri soal kemerdekaan berdasarkan al-Quran dan Sunnah.

Ini menunjukkan bahawa para ulama mempunyai sikap yang berbeza dengan Dato’ Onn dan Umno dalam soal kemerdekaan dan mereka bersedia memisahkan diri daripada Umno jika Umno tidak memperjuangkan kemerdekaan menurut al-Quran dan Sunnah ini.

Salah seorang ulamak yang menjadi pemimpin tertinggi Umno, Ustaz Ahmad Maliki pernah menerangkan kepada Ustaz Othman Hamzah tentang tujuan sulit di sebalik penubuhan PAS iaitu: “sebagai satu pertubuhan kebajikan yang bersatu dalam pertubuhan itu daripada ulama-ulama dan orang-orang Islam rakyat Persekutuan berkedudukan di bawah Umno diharap dapat menasihat dan menekan pucuk pimpinan Umno atau sekurang-kurangnya mengurangkan keleluasaan Umno daripada melakukan amal usahanya yang melanggar batas-batas hukum syarak serta adab susila Islam seumpama menganjurkan loteri, mengadakan fun fair dan sebagainya yang mengotorkan Islam”.

Tujuan tersirat yang kedua: “sebagai badan persediaan bagi gerakan menuntut kemerdekaan jika takdirnya Umno pula diharamkan oleh penjajah Inggeris seperti yang dihadapi oleh PKMM dan Hizbul Muslimin yang berjuang menuntut kemerdekaan…”.

Daripada penjelasan Ustaz Ahmad Maliki ini menampakkan bahawa ulamak mempunyai kebimbangan jika Pemuda Umno yang mula bercakap soal merdeka pada 1951 akan menerima nasib seperti parti yang lain, dan ulama menubuhkan PAS sebagai satu persediaan menghadapi keadaan ini.

Tujuan sebenar penubuhan PAS

Seorang lagi tokoh Hizbul Muslimin yang aktif dalam Bahagian Agama Umno dan menjadi pengasas PAS, Haji Sulaiman Palestin pernah mendedahkan tujuan sebenar PAS ditubuhkan. Menurut Subky Latif yang diberitahu oleh Haji Sulaiman Palestin bahawa PAS ditubuhkan dengan persetujuan Umno kerana bimbang pihak British menggunakan ulama-ulama kerajaan untuk mengeluarkan fatwa mengatakan perjuangan kemerdekaan dan anti-British adalah bertentangan dengan Islam kerana British adalah “ulil amri” .

Umno memerlukan satu badan ulamak yang kuat dan berpengaruh seperti PAS untuk menjawab fatwa itu jika ia berlaku. Hal ini tidak mustahil kerana di India, tokoh-tokoh agama dipergunakan oleh British bagi menyebarkan dakyah bahawa British Raj (pemerintah British di India) adalah Khalifatullah dan ulil amri yang mesti ditaati oleh umat Islam India. Persatuan ulamak India, Jamaat-i-Ulamak Hind telah berperanan menjawab dan menolak fatwa-fatwa sesat ini, sekaligus merangsang umat Islam di India bangkit menuntut kemerdekaan.

Sekali lagi dalam soal ini memperlihatkan bahawa PAS mempunyai matlamat kemerdekaan yang amat jelas dan PAS dijadikan sebagai persediaan untuk menghadapi kemungkinan fatwa-fatwa ulama kerajaan yang menyekat perjuangan kemerdekaan.

Ternyata sentimen merdeka yang membara di kalangan ulama dalam PAS tidak dapat dibendung apabila Mesyuarat Agung PAS yang pertama pada 3 Januari 1953 memasukkan “Merdeka” sebagai cogan kata PAS. Pada tahun berikutnya, “Merdeka” dijadikan seruan PAS manakala “Allahu Akbar” dijadikan cogan kata. Setelah PAS memisah dirinya daripada pengaruh Umno pada 1954, PAS telah meletakkan dalam Undang-undang Tubuhnya tentang tujuan PAS untuk memperjuangkan kemerdekaan.

Pindaan Perlembagaan PAS pada 12-14 Ogos 1954 memasukkan matlamat PAS untuk “menjalankan ikhtiar dan langkah dengan tujuan menegakkan kemerdekaan negara dan umat Islam” di samping “memperjuangkan cita-cita Islam di dalam masyarakat dan urusan pemerintahan negara”.

Pindaan perlembagaan PAS

Selepas Tanah Melayu mencapai kemerdekaan pada 1957, PAS meminda perlembagaannya dengan memasukkan tujuan PAS antara lain untuk “mengawal, mempertahankan dan memperkukuh kemerdekaan negara” . Kemudian penegasan ini diperkemaskan pada 1971 dengan meletakkan “mendukung dan mempertahankan kemerdekaan dan kedaulatan negara” sebagai salah satu tujuan perjuangan PAS.

Daripada perkembangan ini dapat diungkapkan bahawa PAS semenjak ia ditubuhkan pada 23 Ogos 1951 hingga hari ini bukan sahaja mempunyai matlamat untuk menegakkan kemerdekaan, bahkan berjuang untuk mempertahankan kemerdekaan ini.

Satu persoalan besar yang dibangkitkan oleh PAS dalam memahami makna kemerdekaan pada sudut pandangan PAS ialah kemerdekaan mesti diisi dengan Islam. PAS membuat pendirian bahawa Islam mesti menjadi asas perjuangan kemerdekaan, segala rundingan kemerdekaan mesti meletakkan Islam sebagai landasan pembinaan negara baru ini dan kemerdekaan tanpa perlaksanaan al-Quran dan Sunnah umpama merdeka separuh masak atau tidak merdeka penuh.

PAS menyifatkan kemerdekaan berasaskan Perlembagaan Reid adalah “berlawanan dengan dasar-dasar isu perjuangan kita (PAS)”. Kerana itu PAS mendesak Suruhanjaya Reid supaya meletakkan Islam sebagai agama rasmi Tanah Melayu. “On of the implication of the constitutional recognition of the Malay culture and the Malay education is that Islam should be the official religion in this country”.

Kata Dr Burhanuddin, “… belumlah dihitungkan telah merdeka dengan sepenuhnya, melainkan setelah berjalan hukum-hukum Islam pada seseorang, masyarakat dan negara barulah tercapai kemerdekaan yang dicita-citakan oleh PAS”.

Mesyuarat Agung PAS Keenam pada 24-25 Ogos 1957, iaitu enam hari sebelum merdeka membuat pendirian:

“… maka Persidangan ini setelah mempelajari dan meneliti, nyatalah bahawa nilai merdeka 31 Ogos ini masih kosong daripada cita-cita perjuangan PAS. Maka Persidangan ini sebulat suara berazam dan berikrar akan berjuang terus bagi mengisi kemerdekaan …”

Mohd Fadli Ghani ialah pegawai di Jabatan Arkib dan

Perpustakaan Haji Yusof Rawa PAS.

MENJELANG KEMERDEKAAN II :
PAS tolak Suruhanjaya Reid, Perikatan sokong

Penulis Khas .

Sekembalinya dari London, Tunku Abdul Rahman, Ketua Menteri Persekutuan Tanah Melayu, singgah di Melaka pada 25 Februari 1956 untuk mengumumkan tarikh kemerdekaan pada 31 Ogos 1957. Orang ramai yang berkumpul di padang Bandar Hilir Melaka menyambut pengumuman bersejarah itu dengan laungan ‘Merdeka! Merdeka! Merdeka!’.

Dalam keasyikan melaungkan kalimah ‘merdeka’ itu, terserlah juga kebimbangan di kalangan orang Melayu tentang nasib yang akan menimpa mereka selepas Tanah Melayu merdeka. Mungkinkah mereka akan mengalami nasib sama seperti orang Palestin?

Melihat kepada tuntutan melampau pertubuhan bukan Melayu menambahkan lagi kebimbangan mereka. Sebagai sebuah parti Melayu, PAS atau Parti Islam se-Tanah Melayu memandang serius terhadap tuntutan melampau kaum bukan Melayu yang kiranya diterima bukan sahaja akan menghakis hak ketuanan Melayu tetapi juga menjejaskan kedudukan orang Melayu sebagai pribumi negara ini.

Atas pendirian itu PAS perlu memain peranannya sebagai pembela bangsa dan agama. PAS tidak yakin Umno akan dapat menjaga kepentingan orang Melayu kerana terikat dengan semangat setiakawan Perikatan yang berjuang atas landasan Tanah Melayu untuk orang Malayan.

Lord Reid

Setelah mendapat persetujuan Majlis Raja-Raja Melayu, kerajaan British telah melantik Lord Reid, seorang Hakim Besar, sebagai pengerusi Suruhanjaya Bebas bagi menggubal Perlembagaan Tanah Melayu merdeka. Butir-butir rujukan suruhanjaya itu adalah seperti berikut:

1. mewujudkan sebuah kerajaan pusat yang kuat;

2. menjaga kedudukan dan kehormatan Raja-Raja Melayu;

3. perlantikan salah seorang Sultan sebagai Raja Berperlembagaan yang bergelar ‘Yang di Pertuan Besar’;

4. mempertahankan hak keistimewaan orang-orang Melayu dan kaum-kaum lain;

5. menyediakan hak kerakyatan yang sama kepada semua penduduk di Tanah Melayu.

Suruhanjaya Perlembagaan Tanah Melayu telah menerima 131 memorandum daripada badan politik, badan bukan politik dan individu. PAS adalah antara pertubuhan politik yang turut mengemukakan memorandum kepada suruhanjaya itu.

Pada prinsipnya PAS tidak bersetuju dengan cadangan Perikatan mengenai penubuhan Suruhanjaya Bebas Asing untuk menggubal Perlembagaan Tanah Melayu merdeka. Alasan PAS ialah ahli-ahlinya tidak "tahukan hal Persekutuan Tanah Melayu ini, dan kesulitan-kesulitan politiknya, selain daripada rakyat negeri ini".

PAS tidak keseorangan dalam memperkatakan perkara ini. Pada awalnya Raja-Raja Melayu juga tidak bersetuju untuk menerima Suruhanjaya Bebas itu. Salah seorang daripada Raja-Raja Melayu pernah menyuarakan kebimbangan baginda terhadap kejujuran Suruhanjaya Bebas dalam menjalankan tanggungjawabnya.

Raja-Raja Melayu bimbang Suruhanjaya itu akan mencadangkan Perlembagaan

yang menjejaskan kedudukan Raja-Raja Melayu dan orang Melayu. Raja-Raja Melayu juga bimbang dengan orang Cina bukan kelahiran tempatan.

Bagaimanapun, sebagai tanda penghormatan kepada asas demokrasi dan memandangkan kepada kepentingan bangsa dan negara, PAS mengemukakan juga memorandum kepada suruhanjaya itu pada 14 Julai 1956.

Sebagai sebuah parti orang Melayu beragama Islam, PAS memandang serius terhadap tuntutan orang asing yang menuntut hak yang sama seperti orang Melayu. The Pan-Malayan Federation of Chinese Associations sebagai contoh, menolak secara total hak ketuanan Melayu sebaliknya menuntut prinsip Jus Soli dikuatkuasakan. Kebimbangan ini terbayang dalam memorandum yang dikemukakan kepada Suruhanjaya Reid.

Negeri orang Melayu

Pada pandangan PAS, Tanah Melayu adalah negeri orang-orang Melayu dan hak ini telah diiktiraf oleh perundangan dan disahkan oleh sejarah. Oleh kerana itu peruntukan 5 dalam Butiran Rujukan Suruhanjaya itu hendaklah dilihat dari sudut bahawa negeri ini adalah negeri orang Melayu. Sebarang usaha untuk menindakkan hak keistimewaan itu adalah bercanggah dengan hak kemanusiaan dan prinsip undang-undang.

Orang-orang Melayu hanya mempunyai satu sahaja kedudukan dalam negeri ini, iaitu mereka memiliki negeri ini. Dan, hak kedaulatan orang Melayu ke atas negeri ini adalah mutlak. PAS tidak bersetuju kiranya pemberian hak keistimewaan dan pelindungan kepada orang Melayu kerana kelemahan mereka dari segi politik dan ekonomi berbanding dengan kaum asing.

PAS mahu suruhanjaya memperakui bahawa negeri ini adalah kepunyaan orang Melayu.

PAS tolak Jus Soli

PAS juga membantah keras tuntutan orang asing untuk menjadi rakyat negeri ini berasaskan prinsip Jus Soli ataupun melonggarkan syarat kerakyatan. Sekiranya tuntutan kaum asing itu diterima serta mengambilkira kekuatannya dari segi ekonomi, pasti ia akan menimbulkan kekacauan dari segi politik.

Di bawah penjajahan British, negeri-negeri Melayu telah dibuka kepada kaum imigran tanpa sekatan. Keadaan ini telah mengakibatkan jumlah pendatang asing meningkat secara mendadak dan melebihi bilangan penduduk orang Melayu. Kaum asing mengambil kesempatan daripada kelemahan orang Melayu untuk membolot kekayaan negeri ini.

Sesungguhnya prinsip Jus Soli hangat dibincang sejak 1946 lagi apabila prinsip ini mula-mula diperkenalkan dalam dasar Malayan Union. Raja-Raja Melayu dan orang Melayu menolak prinsip Jus Soli dalam pemberian kerakyatan kepada bangsa imigran. Justeru, prinsip Jus Soli digugurkan dalam Perlembagaan Tanah Melayu (1948).

Pendirian tegas Raja-Raja dan orang Melayu terhadap isu ini tidak berubah. Pada 1950 prinsip Jus Soli sekali lagi ditolak orang Melayu apabila dicadangkan oleh Jawatankuasa Penyelaras Antara Kaum. Jawatankuasa ini menawarkan untuk membantu orang Melayu dalam bidang ekonomi sebagai pertukarannya.

Mahasiswa Melayu di Universiti Malaya di Singapura, dalam memorandum yang dikemukakan kepada Raja-Raja Melayu, merayu supaya cadangan itu ditolak. Pada pandangan mahasiswa Melayu itu, cadangan itu kiranya diterima akan menjejaskan kedudukan orang Melayu dari segi jangka panjang.

Atas hujah yang sama PAS menentang prinsip Jus Soli. Oleh kerana Tanah Melayu adalah negeri Melayu, maka PAS mencadangkan struktur sosial dan pola kebudayaan Tanah Melayu hendaklah disesuaikan dengan keadaan itu. Kebudayaan Kebangsaan hendaklah berumbikan kebudayaan Melayu. Bahasa Melayu hendaklah dijadikan bahasa kebangsaan.

Bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi

Bersesuaian dengan itu, bahasa Melayu mesti dijadikan bahasa pengantar di semua peringkat pendidikan dan bahasa Melayu juga mesti menjadi bahasa rasmi dalam urusan pentadbiran. Bahasa Inggeris masih kekal sebagai bahasa kedua tetapi untuk tempoh lima tahun sahaja. Penggunaan bahasa Inggeris hendaklah dipastikan tidak akan menjejas kedudukan dan perkembangan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan.

Sebagai sebuah parti yang meletakkan Islam sebagai dasar perjuangan, PAS mencadangkan agama Islam menjadi agama rasmi negara. PAS percaya dan yakin bahawa ajaran Islam mampu untuk memandu kemajuan negara dari segi politik.

Dari segi pemerintahan PAS bersetuju dengan sistem Persekutuan sedia ada. Bagaimanapun PAS mahu pastikan sistem Persekutuan tidak akan menjejaskan maruah dan kedaulatan Raja-Raja Melayu.

Mengenai soal kerakyatan, PAS mencadangkan supaya prinsip kerakyatan yang termaktub dalam Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu (1948) dikekalkan tetapi dengan beberapa pindaan, iaitu:

1. Jangkamasa kemastautinan yang diperlukan oleh bangsa asing bagi melayakkan mereka memohon status kerakyatan ialah tidak kurang daripada 15 tahun.

2. Membantah penggunaan prinsip Jus Soli untuk orang asing.3. Hanya bahasa Melayu sahaja diguna untuk peperiksaan kelayakan bahasa bagi mendapatkan kerakyatan.

PAS juga mencadangkan supaya rupa bangsa di Tanah Melayu adalah rupa bangsa Melayu.

Hak keistimewaan Melayu

Dari segi hak keistimewaan orang Melayu, PAS meminta Suruhanjaya Reid memperakui bahawa Persekutuan Tanah Melayu adalah milik orang Melayu. Oleh itu hak keistimewaan Melayu sebagai tuan rumah hendaklah diiktiraf dan dihormati serta dipertahankan sampai bila-bila masa.

PAS berikrar akan mempertahan hak orang Melayu sekiranya cuba digugat oleh kaum asing. Bagaimanapun PAS memberi jaminan bahawa hak kaum asing akan tetap dihormati.

PAS juga menegaskan kepada Suruhanjaya Reid supaya memastikan sebarang pindaan ke atas hak keistimewaan orang Melayu, bahasa kebangsaan dan agama Islam hendaklah dengan persetujuan sebulat suara Majlis Raja-raja Melayu.

Dapat dikatakan bahawa pada umumnya badan politik dan bukan politik Melayu bersetuju dengan pandangan PAS. Antaranya ialah The Malay Forum dan Kongres Pelajaran Melayu. The Malay Forum, dalam memorandumnya pada 6 Ogos 1956, membantah sebarang cadangan untuk menidakkan hak keistimewaan Melayu di tanah airnya sendiri lebih-lebih lagi peruntukan yang melonggarkan syarat-syarat kerakyatan kepada kaum asing.

Kongres Pelajaran Melayu, dalam memorandumnya, kepada Suruhanjaya Reid pada 15 Ogos 1956, juga menuntut Suruhanjaya Reid menetapkan Bahasa Melayu sebagai bahasa Kebangsaan dan Rasmi bagi Persekutuan Tanah Melayu berasaskan hak keistimewaan orang Melayu dari segi undang-undang.

Umno juga turut mengemukakan cadangannya kepada Suruhanjaya Reid. Tuntutan Umno bagaimanapun dicantumkan bersama dengan tuntutan MCA dan MIC dalam Memorandum Perikatan (The Political Testament of the Alliance).

Penyata Suruhanjaya Reid

Setelah selesai sidang perjumpaannya, anggota suruhanjaya mengadakan mesyuaratnya di Rome. Dalam bulan Februari 1957, suruhanjaya mengeluarkan Penyata Perlembagaan Tanah Melayu yang merdeka.

Dalam penyatanya, suruhanjaya menolak cadangan PAS tentang hak ketuanan Melayu dan Islam sebagai asas perlembagaan. Suruhanjaya mencadangkan supaya rakyat Komanwel memiliki dua kerakyatan.

Dengan lain perkataan, seseorang itu boleh menjadi rakyat India dan juga rakyat United Kingdom serta tanah-tanah jajahan lain pada masa yang sama sungguhpun orang itu mengakui taat setia yang tidak berbelah bahagi terhadap negeri yang didiaminya.

Suruhanjaya bagaimanapun bersetuju dengan cadangan supaya bahasa Melayu dijadikan bahasa kebangsaan dan juga bahasa rasmi. Namun demikian bahasa Inggeris hendaklah digunakan sebagai bahasa rasmi selama sepuluh tahun selepas merdeka, dan tidak lima tahun seperti yang dicadangkan oleh PAS.

Selepas sepuluh tahun, kedudukan bahasa Inggeris akan ditentukan oleh Parlimen. Suruhanjaya juga mencadangkan supaya bahasa Kuo-Yu dan Tamil boleh digunakan dalam Majlis Perundangan Persekutuan dalam tempoh itu.

Dengan itu, tidaklah hairan Penyata Suruhanjaya itu dikritik PAS. PAS menganggap penyata itu sebagai pengkhianatan kepada bangsa Melayu. Ini kerana penyata itu menolak ketuanan Melayu. Keadaan ini berlaku kerana anggota-anggota Suruhanjaya itu berjiwa penjajah.

Pada 2 Mei 1957 PAS mengadakan mesyuarat agung khas di Kuala Lumpur bagi membahas Penyata Suruhanjaya. Sebuah kertas kerja dibentang oleh Osman Abdullah, Setiausaha Agung PAS. Beliau menganggap Penyata Suruhanjaya itu sebagai aneh kerana di dalam Perlembagaan yang dicadangkan itu tidak ada ketuanan yang diiktirafkan.

Oleh kerana Penyata Suruhanjaya itu dianggap mengkhianati bangsa Melayu, PAS mencadangkan supaya ‘melemparkan penyata itu semua sekali dan digantikan dengan satu cara pentadbiran dan cara perlembagaan yang dibuat oleh rakyat negeri ini dan diredhai oleh mereka...’

Pada pandangan PAS, Perlembagaan bagi Persekutuan Tanah Melayu yang akan merdeka itu hendaklah mengandungi lima perkara besar, iaitu:

1. Mengaku bahawa bangsa Melayu adalah tuan punya negeri ini.

2. Mengaku bahawa orang Melayulah sebagai Bumiputera negeri ini dan hendaklah mempunyai hak yang istimewa dan bukan pada kulit sahaja.

3. Hendaklah ditegaskan di dalam kerakyatan negeri ini satu syarat yang besar, iaitu tiada seseorang pun boleh menjadi rakyat negeri ini melainkan dibuat syarat dan ikatan bahawa ia benar-benar taat kepada negeri ini.

4. Hendaklah ditegaskan bahawa agama Islam mestilah dijadikan agama rasmi tetapi bukanlah agama Hari Raya, agama Puasa atau agama Pejabat Agama tetapi agama yang menjadi panduan kepada hidup negeri ini dan kepada pemerintahan.

5. Hendaklah ditetapkan dalam Perlembagaan bahawa bahasa Melayu adalah Bahasa Kebangsaan dan bahasa rasmi dengan serta merta.

Tuntutan PAS bagaimanapun ditolak British. Setelah beberapa penyesuaian dibuat, rang Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu diluluskan Majlis Perundangan Persekutuan yang dikuasai Perikatan Umno-MCA-MIC pada 27 Ogos 1957. Pada 31 Ogos 1957 Persekutuan Tanah Melayu diisytiharkan merdeka.

MENJELANG KEMERDEKAAN III :
Selepas setahun ditubuhkan, PAS gerakkan usaha capai kemerdekaan

Jabatan Arkib PAS

Selepas setahun ditubuhkan, PAS telah mengambil langkah-langkah penting untuk menggerakkan kemerdekaan tanpa menghiraukan Umno yang dikatakan menjadi ‘induk’ kepada PAS.

Sebenarnya Umno sendiri menolak PAS sebagai sebahagian daripada Umno ketika PAS bersidang di Bagan Tuan Kecil pada 24 November 1951 (rujuk surat Setiausaha Bahagian Umno Kuala Lumpur kepada Jawatankuasa Penaja Persatuan Ulama Semalaya, dalam Umno/KL/38/51, bertarikh 5 November 1951. Surat ini menyebut “Sedangkan Persatuan ini (Persatuan Ulamak Se-Malaya) telah keluar daripada Umno Malaya”).

Cuma ketika perbahasan tentang disiplin ahli PAS, dipersetujukan supaya ahli PAS dibenarkan untuk menganggotai parti lain. Desakan ini berpunca daripada beberapa ulamak yang menjadi Jawatankuasa Agung Umno hendak dilantik sebagai Jawatankuasa Agung PAS, tetapi pada 1954, ahli PAS tidak lagi dibenarkan menjadi ahli parti lain. Kerana itu, tempoh 14 bulan daripada tarikh penubuhannya itu, usaha-usaha untuk memperjuangkan kemerdekaan menjadi isu utama dalam PAS dan diterjemahkan dalam Mesyuarat Agung PAS Pertama pada 3 Januari 1953.

Program Politik PAS

Antara gerakan yang dibuat oleh PAS pada peringkat awal ialah merancang menubuhkan Dewan Pemuda PAS dan Dewan Muslimat PAS sebagai jentera utama untuk menggerakkan usaha-usaha kemerdekaan. Menjelang Mesyuarat Agung Pertamanya, beberapa usul telah dikemukakan kepada PAS berkaitan kemerdekaan antaranya:

1. menubuhkan sayap Pemuda PAS,

2. melantik Jawatankuasa Khas untuk membincangkan rancangan kemerdekaan, dan

3. menggerakkan program politik PAS.

Dewan Pemuda Islam telah ditubuhkan oleh PAS pada 23 April 1952 untuk mengatur pergerakan pemuda Islam diikuti oleh usul penubuhan Dewan Pemuda PAS pada 3 Januari 1953 dengan tujuan “melaksanakan cita-cita merdeka PAS” .

Walau bagaimanapun, cadangan menubuhkan Jawatankuasa Khas untuk mengatur hubungan dengan badan-badan politik dalam perjuangan kemerdekaan ditolak kerana ia telah disebut dalam Undang-undang Tubuh PAS.

PAS kemudian mempersetujui cadangan Program Politik PAS yang dikemukakan oleh Jawatankuasa Agung PAS yang mengandungi tujuh rancangan dengan empat daripadanya meletakkan sasaran perjuangan kemerdekaan. Empat program tersebut adalah:

1. Berusaha dengan kuat untuk memperkenalkan kepada rakyat jelata akan kemerdekaan yang tulen serta menanamkan ke dalam jiwa mereka semangat kemerdekaan itu sambil menunjukkan cara-cara mencapainya.

2. Mengatur dengan kemas Dewan Pemuda yang akan bekerja bagi melaksanakan cita-cita merdeka PAS.

3. Berikhtiar menegakkan sebuah negara yang merdeka yang didirikan oleh rakyat daripada rakyat kerana rakyat.

4. Mencadangkan kemerdekaan Malaya dalam lingkungan Komanwel British. Empat program politik ini cukup jelas menunjukkan bahawa PAS mempunyai rancangan dan bergerak untuk memperjuangkan kemerdekaan negara.

“Kemerdekaan tulen” yang disebut oleh PAS ialah kemerdekaan yang berasaskan Islam seperti yang ditegaskan oleh Dr Burhanuddin. PAS menolak kemerdekaan tanpa daulat, tetapi kerana menyedari Tanah Melayu sebagai sebuah negara yang bakal merdeka dan masih lemah, maka PAS bersetuju supaya Tanah Melayu merdeka dalam lingkungan Komanwel British.

MENJELANG KEMERDEKAAN IV:
PAS sertai National Conference

Jabatan Arkib PAS

Selepas Umno berpecah dengan kumpulan Dato’ Onn yang membentuk Parti Kemerdekaan Malaya (IMP), gerakan parti pro British menjadi dua kumpulan iaitu Umno dan IMP – kedua-duanya mula bercakap soal merdeka.

Atas sokongan Pesuruhjaya Tinggi British Asia Tenggara, Sir Malcom McDonald, Dato’ Onn telah mengusahakan penubuhan National Conference iaitu pertubuhan gabungan parti pelbagai kaum bagi memperjuangkan kemerdekaan.

Pada 12 Februari 1952, Sir Malcolm McDonald telah memanggil satu mesyuarat di King’s House, Kuala Lumpur bagi membincangkan penubuhan National Conference sebagai sebuah parti gabungan. Antara pemimpin utama yang hadir ialah Dato’ Onn Jaafar daripada IMP, Tunku Abdul Rahman Putra (Umno), H.S. Lee (MCA Selangor), Yong Shook Lin (MCA) dan P.P. Narayanan (Malayan Trade Union Cooperation - MTUC). Umno menarik diri daripada pakatan ini.

National Conference juga telah disertai oleh 16 orang kenamaan dari pelbagai kaum termasuk tujuh orang Menteri Besar. Dalam mesyuarat ini, Menteri Besar Perak, Datuk Panglima Bukit Gantang Abdul Wahab Toh Muda telah dilantik sebagai Pengerusi National Conference dan Datuk Nik Ahmad Kamil, Menteri Besar Kelantan sebagai Naib Pengerusi. Mereka berdua dengan dibantu oleh Yong Shook Lin telah diberi tugas merangka perlembagaan National Conference.

Pada akhir Februari 1953, mesyuarat kedua National Conference telah bersetuju membentuk sebuah gabungan parti-parti di bawah National Conference, tetapi tidak disokong oleh Dato’ Onn kerana IMP berpandangan ia tidak menyelesaikan masalah perkauman dan perbezaan pandangan parti-parti anggota akan melemahkan pakatan tersebut.

Akhirnya pada 27 April 1953, National Conference telah ditubuhkan secara rasmi dalam Sidang Meja Bulat National Conference di Dewan Bandaran Kuala Lumpur sebagai sebuah gabungan politik dengan diketuai oleh Datuk Panglima Bukit Gantang. Dato’ Onn tidak memegang apa-apa jawatan. Antara parti yang menyertai National Conference ialah IMP, Malayan Ceylonese Association (MCA), MEA, MIC dan PAS.

Pada 6 Mei 1953, mesyuarat Jawatankuasa National Conference di Kuala Lumpur telah melantik Jawatankuasa Tadbir National Conference terdiri daripada Datuk Hamzah Abdullah (Menteri Besar Selangor) sebagai Pengerusi, Datuk E.E. Thuraisingam (Presiden Ceylonese) sebagai Timbalan Pengerusi, Yong Shook Ling (Presiden MCA Selangor) sebagai Setiausaha. Mesyuarat tersebut juga merundingkan tentang usaha menarik sokongan parti-parti politik lain terhadap National Conference.

Walaupun Dato’ Onn tidak memegang sebarang jawatan dalam National Conference, beliau mempunyai pengaruh yang kuat terhadap badan itu kerana hubungannya yang rapat dengan Malcolm McDonald. Dato Onn juga berperanan dan berpengalaman sebagai pentadbir khususnya sebagai Ahli Dalam Negeri dan bekas Menteri Besar Johor serta kedudukannya sebagai Setiausaha Agung IMP yang menjadi parti induk kepada MCA, MEA dan MIC.

Tujuh orang Menteri Besar itu juga ialah ahli-ahli IMP. Antara cadangan penting Dato’ Onn yang menjadi tuntutan utama National Conference ialah tarikh pilihan raya pada 1956 dan 90 orang ahli Majlis Undangan Persekutuan dipilih melalui pilihan raya.

Pada 28 Mei 1953, National Conference juga membuat keputusan untuk menolak pilihan raya jika diadakan pada 1954 atas alasan Tanah Melayu belum bersedia, pilihan raya negeri-negeri belum diadakan dan pilihan raya bandaran belum menyeluruh lagi, sebaliknya mencadangkan pilihan raya diadakan pada 1956.

National Conference pada 21 Julai 1953 pula mencadangkan beberapa pindaan terhadap Majlis Undangan Persekutuan termasuk cadangan menambahkan ahli-ahli tidak rasmi, menentukan bilangan ahli bagi mewakili setiap negeri mengikut bilangan penduduk dan mewujudkan jawatan timbalan menteri dalam Sistem Ahli.

Ketika cadangan penubuhan National Conference dibuat oleh Sir Malcolm Mc Donald pada Februari 1953, PAS tidak dilibatkan; mungkin kerana PAS adalah parti yang baru ditubuhkan dan tidak mempunyai pengaruh berbanding IMP, Umno, MCA atau MTUC.

Bagaimanapun, beberapa faktor semasa ketika itu telah mendesak National Conference untuk menjemput PAS; antaranya tindakan Umno pimpinan Tunku Abdul Rahman menarik diri daripada National Conference sehingga menyebabkan tidak ada parti Melayu dalam badan itu. Tambahan pula, Yang Dipertua Agung PAS, Haji Ahmad Fuad Hassan adalah sekutu rapat Dato’ Onn dalam Umno sebelum perpecahan Umno pada 1951.

National Conference juga menghadapi masalah ekoran semua anggota gabungannya adalah parti-parti gabungan IMP sehingga menampakkan seolah-olah IMP dan National Conference adalah dua pertubuhan yang sama tetapi berlainan nama. Lebih-lebih lagi, sokongan pelbagai pihak amat penting bagi National Conference untuk mengukuhkan pengaruh politik mereka.

PAS sendiri melihat bahawa penglibatan dalam National Conference adalah satu tanggungjawab yang penting dalam memperjuangkan kemerdekaan negara dan tindakan parti tertentu yang memboikot National Conference adalah kerana salah faham.

Setiausaha Agung PAS, Cikgu Ahmad Awang menyifatkan penyertaan PAS dalam National Conference bertujuan memperjuangkan kemerdekaan berasaskan Islam dan PAS bersedia bekerjasama dengan mana-mana pihak yang tidak tergelincir daripada asas tersebut - memperjuangkan Islam dan tidak meminggirkan hak-hak umat Melayu Islam. Beliau juga menegaskan bahawa PAS hanya menuntut kemerdekaan berasaskan kedaulatan Islam dan tidak ada kemerdekaan tanpa mengikut cara Islam.

Kerjasama dengan bukan Islam

Bertolak daripada pelbagai faktor ini, PAS telah menerima jemputan untuk menyertai National Conference daripada Datuk Panglima Bukit Gantang pada 30 Mac 1953.

Mesyuarat Jawatankuasa Agung PAS pada 6 April 1953 telah bersetuju untuk menyertai National Conference berasaskan beberapa sebab; antaranya untuk menangani pergolakan politik semasa, memperjuangkan kemerdekaan dan bersatu dengan semua pihak untuk menuntut kemerdekaan. Yang lebih penting bagi PAS, penglibatan bersama National Conference boleh membuka jalan kerjasama dengan orang bukan Islam yang dilihat menjadi faktor penentu yang penting terhadap usaha PAS untuk menegakkan negara Islam.

Menurut Safie Ibrahim, penyertaan PAS dalam National Conference turut dipengaruhi oleh hubungan rapat antara Haji Ahmad Fuad dan Dato’ Onn Jaafar. Kerana itulah PAS ditegur supaya ulama tidak menjadi ‘alat penjajah’ atau dengan mudah terpengaruh oleh tujuh orang Menteri Besar yang rata-rata pro-penjajah.

Bagaimanapun, penyertaan PAS dalam National Conference hanyalah semata-mata untuk memenuhi objektif perjuangan kemerdekaan dan menegakkan negara Islam bagi mengisi kemerdekaan. PAS sekali-kali tidak terikat untuk terus bekerjasama dengan National Conference atau mendukung keputusan badan itu jika ia bercanggah dengan pendirian PAS.

Menurut Haji Ahmad Fuad, sebarang keputusan National Conference tidak akan mengikat PAS, bahkan PAS boleh menarik diri daripada National Conference jika resolusinya bertentangan dengan dasar perjuangan PAS. Dengan persetujuan PAS menyertai National Conference pada 6 April 1953, ini bermakna PAS adalah satu-satunya parti Melayu yang terlibat dalam pakatan ini. PAS diwakili oleh Yang Dipertua Agungnya, Haji Ahmad Fuad Hassan dan Ahli Jawatankuasa Agung PAS, Mohammad Hanif.

Sepanjang penglibatan PAS dalam National Conference, PAS menyertai empat kali persidangan termasuk Sidang Meja Bulat National Conference pada 27 April 1953, selain mesyuarat pada 6 Mei 1953, 28 Mei 1953 dan 21 Jun 1953. PAS tidak menghadiri mesyuarat terakhir bersama National Conference pada 12 Julai 1953 kerana Pejabat Agung PAS dikunjungi oleh Pendaftar Pertubuhan.

Ekoran penglibatan PAS dalam Sidang Meja Bulat National Conference pada 27 April 1953, Yang Dipertua Agung PAS, Haji Ahmad Fuad Hassan telah dilantik sebagai salah seorang Ahli Jawatankuasa National Conference. PAS menyertai persidangan pertama National Conference pada 6 Mei 1953 dan telah menerima keputusan persidangan untuk melantik Jawatankuasa Tadbir National Conference yang dipengerusikan oleh Datuk Hamzah Abdullah.

Persidangan tersebut juga telah membincangkan pendekatan-pendekatan yang sesuai untuk menarik lebih banyak pertubuhan politik bagi menganggotai National Conference. Untuk meningkatkan penglibatan PAS terhadap National Conference, Jawatankuasa Agung PAS pada 26 Mei 1953 telah merangka satu garis kasar tentang ‘Perlembagaan Malaya’ untuk dibawa ke National Conference pada 28 Mei 1953. Perlembagaan Malaya yang dikemukakan oleh PAS ini mengandungi lima perkara utama iaitu nama perlembagaan, agama rasmi, bahasa rasmi, corak kerajaan dan kerakyatan.

Dalam persidangan kedua National Conference di Kuala Lumpur pada 28 Mei 1953, PAS telah bersetuju supaya pilihan raya bagi melantik ahli-ahli Majlis Undangan Persekutuan tidak diadakan pada 1954, sebaliknya diadakan pada 1956. Dua sebab utama yang disetujui oleh National Conference untuk menolak pilihan raya pada 1954 iaitu:

i) pilihan raya tidak mungkin dapat dijalankan pada 1954 kerana tidak ada sebarang persediaan yang dibuat; dan

ii) semua negeri masih belum mengadakan pilihan raya bagi Majlis Mesyuarat Negeri dan pilihan raya Majlis Mesyuarat Bandaran juga belum diadakan secara menyeluruh di Tanah Melayu.

PAS juga bersetuju supaya Datuk Thuraisingam mewakili National Conference bagi perundingan dengan Perikatan Umno-MCA untuk menyelaraskan tuntutan pilihan raya ini. Dalam persidangan kedua ini juga, PAS telah mengemukakan cadangan Perlembagaan Malaya untuk dijadikan garis asas bagi pembentukan sebuah negara yang merdeka.

Pada 21 Jun 1953, persidangan ketiga National Conference telah diadakan di Kuala Lumpur yang turut disertai oleh PAS untuk membincangkan secara khusus tentang kedudukan Majlis Mesyuarat Undangan Persekutuan.

Persidangan ketiga ini telah memutuskan tiga resolusi penting tentang Majlis Undangan Persekutuan iaitu menambahkan bilangan ahli-ahli tidak rasmi dalam Majlis Undangan Persekutuan. Menurut Ramlah Adam, Dato’ Onn telah mencadangkan jumlah ahli tidak rasmi yang dilantik ditambah menjadi 90 orang.

Kedua, diwujudkan jawatan-jawatan timbalan menteri dalam Sistem Ahli yang diamalkan bagi membolehkan kerja-kerja pentadbiran dijalankan dengan lebih lancar, selain membuka ruang yang lebih luas kepada penduduk Tanah Melayu terlibat dengan pentadbiran negara.

Ketiga, dicadangkan supaya jumlah ahli-ahli yang mewakili negeri-negeri dalam Majlis Mesyuarat Undangan Persekutuan ditentukan mengikut jumlah penduduk yang telah mendapat kerakyatan.

Pengaruh National Conference walau bagaimanapun mulai tergugat pada akhir 1953 ekoran beberapa faktor; antaranya tindakan Perikatan Umno-MCA menubuhkan National Convention pada Ogos 1953, pergeseran MIC dengan IMP semenjak Mei 1953, diikuti oleh penarikan diri PAS daripada National Conference pada September 1953 dan MIC pada Oktober 1953.

Perpecahan yang dialami oleh National Conference ini sangat memberi kesan terhadap peranan badan itu dalam menuntut kemerdekaan negara, khususnya tuntutan untuk mengadakan pilihan raya pada 1956 serta reformasi terhadap Majlis Undangan Persekutuan. Ia turut memberi dampak kepada usaha Dato’ Onn untuk mewujudkan perpaduan antara kaum sama ada menerusi IMP mahupun National Conference.

Pada masa yang sama, National Convention pimpinan Tunku Abdul Rahman telah berjaya meyakinkan British untuk mengadakan pilihan raya pada 1955. Perpecahan National Conference ini juga telah menyebabkan runtuhnya pengaruh IMP sehingga memaksa Dato’ Onn mengisytiharkan penubuhan Parti Negara (PN) dalam mesyuarat terakhir National Conference pada Februari 1954.

MENJELANG KEMERDEKAAN V:
Dr Burhanuddin diiktiraf wira kemerdekaan

Jabatan Arkib PAS

Jawatankuasa Khas National Convention tentang pilihan raya yang ditubuhkan pada 23 Ogos 1953 dan turut disertai oleh PAS telah merumuskan beberapa cadangan tentang pilihan raya.

Antara cadangan penting dibuat dan disetujui oleh PAS adalah: pertama, “pilihan raya kebangsaan mesti diadakan dalam Persekutuan Tanah Melayu dan sekurang-kurangnya dua pertiga daripada Ahli Majlis Mesyuarat Undangan Federal yang ditubuhkan menerusi pilihan raya itu hendaklah daripada ahli-ahli yang dipilih”; kedua, “pegawai kerajaan mesti jangan dilarang masuk bertanding dalam pilihan raya ini”; ketiga, “pilihan raya hendaklahlah menggunakan cara undi berdasarkan suara yang terbanyak...”; dan keempat, “pilihan raya Federal mesti diadakan selewat-lewatnya dalam bulan November 1954”.

PAS menolak cadangan jawatankuasa ini berkaitan hak mengundi untuk rakyat berasaskan jus soli seperti orang yang tinggal lebih lima tahun di Tanah Melayu dan rakyat British yang lahir di Singapura yang telah lima tahun tinggal di Tanah Melayu. Pendirian PAS ini telah ditegaskan dalam National Convention pada 11 Oktober 1953.

Pada 1 April 1954, Tunku Abdul Rahman dan TH Tan telah mewakili National Convention ke Pejabat Tanah Jajahan di London untuk berbincang tentang pilihan raya. Sebenarnya, persetujuan untuk mengadakan pilihan raya telah dibuat pada 6 Mei 1953 apabila British dan Raja-raja Melayu bersetuju untuk menggubal undang-undang tentang pilihan raya.

Kemudian pada 15 Julai 1953, Sir McGelivery mengumumkan penubuhan Jawatankuasa Menyiasat soal pilihan raya. Jawatankuasa ini kemudian mengemukakan syor kepada Majlis Mesyuarat Undangan Persekutuan pada 23 Jun 1954. Tunku Abdul Rahman mewakili National Convention mendesak supaya pilihan raya diadakan pada 1954, tetapi dipersetujui supaya tidak ada tarikh yang tetap bagi mengadakan pilihan raya ini.

British bersetuju pilihan raya diadakan pada 15 Jun 1955 dengan 52 orang ahli dipilih. Walaupun PAS menolak beberapa aspek yang dicadangkan oleh jawatankuasa khas tersebut, tetapi PAS menyokong kuat cadangan yang dibawa oleh rombongan Tunku Abdul Rahman untuk menuntut pilihan raya sebagai persediaan kemerdekaan, dan PAS disenaraikan sebagai salah satu parti yang menyokong cadangan pilihan raya ini.

Merdeka tulen: PAS beralih dari kanan ke kiri

Peralihan kepemimpinan PAS daripada Haji Ahmad Fuad, seorang penyokong Dato’ Onn kepada Dr Haji Abbas Alias, bekas ahli KMM telah mengubah sikap politik PAS dalam memperjuangkan kemerdekaan. Sebelum ini PAS mengambil langkah-langkah politik yang berbentuk kerjasama dengan British iaitu melalui rundingan. Penyertaan PAS dalam National Conference, National Convention dan Persidangan Pertubuhan-pertubuhan Melayu menunjukkan PAS mengambil sikap bekerjasama atau berunding dengan British untuk mendapatkan kemerdekaan.

Apabila Dr Haji Abbas Alias mengetuai PAS pada November 1953, PAS mulai memperlihatkan satu sikap yang lebih tegas dalam soal kemerdekaan. PAS tidak lagi bertolak ansur, lebih-lebih lagi apabila beberapa pandangan PAS berkaitan persiapan kemerdekaan ditolak oleh Umno dan National Convention. PAS mengambil sikap untuk tidak lagi bekerjasama dengan British dalam menuntut kemerdekaan yang berasaskan Islam.

Selepas keluar daripada National Conference pimpinan Dato’ Onn pada 26 September 1953, PAS cuba menyampaikan mesej merdekanya melalui National Convention pimpinan Tunku Abdul Rahman, tetapi ternyata gagal. Sikap Umno yang terlalu bertolak ansur dengan bangsa asing sehingga menjejaskan kepentingan orang Melayu Islam. PAS yang keluar daripada National Convention pada 25 Disember 1953 walau bagaimanapun mengambil sikap akan terus membuat kerjasama politik untuk “kemerdekaan Malaya”.

Apabila Tunku Abdul Rahman mula mendesak British untuk diadakan pilihan raya sebagai persiapan kemerdekaan pada 1954, PAS menyokong prinsip pilihan raya ini walaupun membantah beberapa cadangan National Convention berkaitan perkara itu. Bahkan, TH Tan menyenaraikan PAS sebagai salah satu parti yang menyokong cadangan pilihan raya ini.

Dalam suasana politik yang semakin hangat itu, PAS pada awal 1955 bertindak menyertai Kongres Pemuda Melayu (KPM), satu kongres yang dikuasai oleh ahli-ahli politik kiri yang sebelum ini bergiat dalam PKMM dan parti-parti Melayu yang lain.

Perubahan pendirian politik PAS dari kanan ke kiri dapat dilihat apabila Mesyuarat Agung PAS pada 12-14 Ogos 1954 bersetuju untuk meminda perlembagaannnya bagi menyekat pimpinan PAS terlibat dengan Umno. PAS bersetuju supaya “pegawai-pegawai Agung PAS hendaklah terdiri daripada orang-orang yang tidak menjadi pegawai atau ahli jawatankuasa di dalam mana-mana parti politik lain”. Ini dengan sendirinya melepaskan PAS daripada pengaruh Umno serta membolehkan PAS bergerak secara bebas dalam memperjuangkan kemerdekaan.

Kerana pendirian tegas PAS ini, beberapa pemimpin PAS seperti Haji Ahmad Badawi, Haji Ahmad Maliki, Haji Abdullah Fahim, Haji Sulaiman Palestin, Haji Hussin Che Dol dan lain-lain memilih kekal bersama Umno dan meninggalkan PAS. Manakala beberapa ahli Umno seperti Tuan Guru Haji Yahya Junid, Haji Zabidi Ali, Haji Mansur Hassan JP dan lain-lain kekal bersama PAS. Pendirian PAS pada 1954 ini sangat penting dalam sejarah perjuangan politik kemerdekaan kerana ia menjadi titik peralihan terhadap gerak kerja politik PAS.

Kongres Pemuda Melayu dan Barisan Kebangsaan Melayu

Pada November 1954, Semangat Pemuda Melayu, sebuah pertubuhan pemuda dari Pulau Pinang telah memutuskan untuk mengadakan Kongres Pemuda Melayu Se-Malaya setelah mendapat pandangan Dr Burhanuddin al-Helmy. Kongres ini kemudian diputuskan untuk diadakan di Kelab Sultan Sulaiman pada 8-10 April 1955. Kongres ini pada asasnya telah menghimpunkan semula tokoh-tokoh kiri yang sebelum ini berselerak kerana parti mereka diharamkan oleh penjajah.

Sejumlah 44 buah pertubuhan termasuk Parti Rakyat, PAS, Parti Negara, PMS serta bekas PKMM, API, PETA, GERAM telah menyertai kongres selama tiga hari ini yang dimulai dengan ucapan-ucapan pemimpin-pemimpin politik termasuk Dato’ Onn (Parti Negara), Dr Haji Abbas (PAS), Ishak Haji Mohamed, Dr Burhanuddin al-Helmy dan lain-lain. Umno telah membuat keputusan memulaukan kongres ini kerana “perjuangan Umno dalam saat genting dan mempunyai tanggungan berat”. Mengikut agenda, kongres ini dibuka oleh YTM Raja Muda Selangor. Ketika kongres berlangsung, Dr Burhanuddin al-Helmy telah dipilih sebagai Pengerusi Kongres.

PAS menyertai kongres ini dengan tujuan mencari satu dasar dan sikap tentang pilihan raya 1955 dengan menyatukan semua unsur politik Melayu kiri yang menolak beberapa asas pilihan raya yang cadangkan oleh Perikatan khususnya tentang hak mengundi jus soli. PAS diwakili oleh Ustaz Hassan Adli, Prof Zulkifli Mohamad dan Ustaz Zabidi Ali.

Kongres ini sebenarnya bertujuan untuk membincangkan bentuk kerajaan dan kedudukan politik orang Melayu dalam menghadapi kemerdekaan. Boleh dikatakan seluruh pertubuhan yang menyertai kongres ini menolak kerakyatan jus soli yang didukung oleh Umno. Firdaus Abdullah (1985) mengatakan “The Kongres Pemuda signified the reemergence of radical nationalist forces, once organized in API and MNP (PKMM)” . Dengan mendukung motto ‘Satu Bahasa, Satu Negara dan Satu Kebangsaan Melayu’, kongres ini bersetuju menerima resolusi berikut:

1. Membentuk satu negara Melayu dengan satu bahasa dan satu negeri dipanggil sebagai Melayu.

2. Menentang kehadiran pangkalan tentera asing di Tanah Melayu.

3. Menghantar wakil ke Persidangan Afro-Asia di Bandung.

4. Menolak prinsip kerakyatan jus soli kepada bangsa asing.

5. Mendesak kerajaan menubuhkan satu lembaga mengkaji keadaan ekonomi yang tidak seimbang antara orang Melayu dengan bangsa lain.

6. Mendesak kerajaan memperuntukkan 50 peratus hak melombong bijih timah kepada orang Melayu dan memberi bantuan kepada pekebun kecil kelapa.

7. Mendesak diadakan skim pembangunan tanah bagi memberi tanah kepada orang Melayu.

8. Kerajaan Persekutuan didesak supaya melantik seorang menteri yang bertanggungjawab kepada soal agama Islam.

9. Sebuah badan pengembangan agama Islam patut ditubuhkan bagi tujuan menubuhkan sekolah, seperti yang dibuat oleh pendakyah Kristian yang menubuhkan sekolah Inggeris sebagai satu alat pengembangan agama Kristian dan pendidikan.

10. Segala kewangan sekolah itu ditanggung oleh Majlis Agama Islam tiap-tiap negeri dalam Persekutuan.

Asas tuntutan Kongres Pemuda Melayu ialah kemerdekaan segera, kedaulatan Melayu dan hak ketuanan Melayu serta negara Melayu.

Pada akhir kongres ini, Kongres Pemuda Melayu telah bersetuju menubuhkan sebuah badan politik yang dinamakan Barisan Kebangsaan Melayu (BKM) untuk mewakili rakyat Tanah Melayu ke Persidangan Afro-Asia di Bandung pada bulan yang sama.

BKM dipimpin oleh Dr Burhanuddin sebagai Pengerusi, Ishak Haji Mohamed (Naib Pengerusi), Abdul Wahab Majid (Setiausaha), Dato’ Onn (Bendahari), Zulkifli Mohamed, Aminuddin Baki, Ali Haji Ahmad, Harun Aminurrashid dan Hassan Adli sebagai ahli-ahli jawatankuasa.

Dr Burhanuddin kemudian dipilih mewakili BKM ke Persidangan Afro-Asia di Bandung bersama-sama A Samad Ismail (wakil PETIR Singapura) dan Dr Ahmad Rahim (Kesatuan Melayu Singapura). Mereka bertiga bertindak sebagai pemerhati persidangan ini. Walaupun sekadar pemerhati, Dr Burhanuddin berjaya meletakkan nama BKM sebaris dengan pertubuhan lain dari seluruh dunia apabila berita BKM turut disiarkan oleh akhbar-akhbar Indonesia.

Serentak dengan persidangan ini, Dr Burhanuddin telah mengambil kesempatan untuk berhubungan dengan tokoh nasionalis Melayu, Ibrahim Haji Yaakub dan beberapa pertubuhan kemerdekaan Tanah Melayu yang bergerak di Indonesia seperti Liga Kemerdekaan Malaya pimpinan Mohd Mustaza, Kesatuan Malaya Merdeka pimpinan Ibrahim Haji Yaakub dan Perikatan Pemuda Tanah Air Malaya di Seberang Laut pimpinan Rabib Randi.

Menurut laporan Utusan Melayu, Dr Burhanuddin atas nama BKM bersama beberapa pertubuhan di Indonesia telah menubuhkan “Barisan Bersatu” untuk “menghapuskan Undang-undang Darurat di Malaya gunanya untuk mengembalikan keamanan di tanah air dan untuk memperjuangkan kemerdekaan Malaya yang penuh …”.

Dr Burhanuddin juga berkesempatan menemui Presiden Sukarno untuk membincangkan rancangan kemerdekaan Tanah Melayu. Dr Burhanuddin kemudian menyerahkan memorandum kepada Persidangan Afro-Asia untuk mendesak British memerdekakan Tanah Melayu. Memorandum ini mendapat respon daripada Perdana Menteri India, Pandit Nehru. Menurut Dr Burhanuddin:

“Memorandum itu mendesak Persidangan Afro-Asia supaya membuat keputusan menuntut kerajaan British menubuhkan dengan segera satu lembaga untuk memandu kemerdekaan negeri-negeri yang terjajah dengan secepatnya mengikut anggaran dasar demokrasi. Persidangan itu juga diminta menubuhkan satu badan tetap untuk mengawasi sikap-sikap mengikis penjajahan.”

Kepulangan Dr Burhanuddin daripada Indonesia kemudian disambut sebagai wira oleh penduduk Tanah Melayu kerana usaha beliau memperjuangkan kemerdekaan negara. Satu rancangan menyambut Dr Burhanuddin dibuat oleh Kesatuan Melayu Singapura dengan nasihat Ahmad Ibrahim, peguam terkenal di Singapura yang menjadi Ahli Jawatankuasa Agung PAS sejak 1953; Zulkifli Mohamed, Ahli Jawatankuasa Politik PAS dan A. Samad Ismail dari Utusan Melayu. Beberapa perhimpunan untuk mendengar laporan Dr Burhanuddin diadakan di Singapura dan Kuala Lumpur. Dr Burhanuddin memberitahu:

“Indonesia sokong kemerdekaan Malaya… parti-parti politik termasuk Masyumi memberikan sokongan moral terhadap perjuangan kemerdekaan Malaya.”

Ternyata penyertaan BKM yang dipimpin oleh Dr Burhanuddin dalam Persidangan Afro-Asia telah menggugat pengaruh Umno sehingga Tunku Abdul Rahman terpaksa menyindir ahli Umno yang menyokong gagasan kemerdekaan Dr Burhanuddin.

“Siapa yang mahu ikut Dr Burhanuddin, sila,” sindir Tunku Abdul Rahman.